În câmpia Banatului este situată comuna Alibunar care se găseşte în districtul Banatul de Sud. Recesământul din 1920, deci în urmă cu 100 de ani, Alibunarul a avut 4.000 de locuitori, majoritatea Români. Din cauza căsătoriile mixte, numărul de Români scade. Când vine vorba de limba română la Alibunar, mai precis în Banat, se vorbeşte într-un subdialect bănăţean, care se deosebeşte din sat în sat.
Proiectul este susţinut financiar de comuna Alibunar. Opiniile exprimate în proiectul media susţinut nu exprimă neapărat punctele de vedere ale autorităţii care a alocat fondurile.
Sa ciljem negovanja i promovisanja narodnog melosa i igre KUD ”Sveti Sava” godinama postoji i radi u Crepaji.
Kulturno umetničko društvo Sveti Sava osnovano je 2003. u Crepaji. Jedan od osnivača je Branko Topolovački, a tada, pre 19 godina, dato je ime koje treba da opravda svoje potomke koji će nekad postati nečiji preci.
Kroz folklorni svet umetnosti prošlo preko 700 osnovaca i srednjoškolaca, ali i onih koje svoje „treće doba“ drže i dalje „prvim“, te je dosta veterana koji i danas učestvuju u radu KUD-a Sveti Sava.
KUD „Sveti Sava“ svake godine održava tradicionalni Svetosavski koncert, a sem toga, tu su i manifestacije „Igrom i pesmom kroz Crepaju“ , kao i „Veliko crepajačko kolo“, preteče „Crepajačke fijakerijade“, najposećenije manifestacije, koju svake godine proprati i do pet hiljada posetilaca.
Društvo je član Udruženja „Vojvođanska tradicija“, jedino iz južnog Banata, čiji naziv sam po sebi govori o čemu je reč, a prošle godine učestvovalo je u Idvoru, u programu prve „Banatske razglednice“, zajedno sa kulturno-umetničkim društvima „Banatsko kolo“ iz Debeljače, „Neolit“ iz Starčeva, „Abrašević“ iz Pančeva, „Mladost“ iz Alibunara, „Dobrica Milutinović“ iz Banatskog Karlovca i domaćinima iz Idvora.
Na inicijativu Kulturno – umetničkog društva Sveti Sava, u Crepaji je u oktobru počela sa radom škola tambure. Časove vode tri nastavnika muzike iz Tamburaškog centra Tamburatorijum iz Pančeva. Polaznici su podeljeni u tri grupe počev od onih najmlađih koji su pre tri meseca prvi put uzeli tamburu u ruke, preko onih koji su već imali predznanje do veterana, kaže nastavnik muzike Marko Štetin. On je dodao da iako je sve počelo skromno danas školu tambure pohađa tridesetak polaznika. Prvi javni nastup pred domaćom publikom polaznici škole tambure imali su 22. decembra u svečanoj sali mesne zajednice u Crepaji. Osim sviranja na tamburi sa decom se radi i opšte muzičko opismenjavanje, da bi savladali osnove muzičke teorije i postali formirani samostalni svirači, kaže Marko. Prema njegovim rečima tambura je veoma značajna za ovo podneblje. Pored Marka, časove tambure u Crepaji vode i nastavnici muzike Relja Jarkovački i Uroš Čalić. Novi članovi su uvek dobrodošli.
3. Oktobar je dan kada je Kovačica bila oslobođena u II. Svetskom ratu.
Tada se nizom manifestacija obeležava oslobođenje ovog mesta pa je i ustanova kulture dobila naziv po tom značajnom datumu. Dom kulture je građen u periodu od 1956.g. Do 1958.g. 19. Februara je dobijena upotrebna dozvola od strane lokalne samouprave a već početkom marta iste godine je izveden prvi program. Kulturno umetničko društvo je osnovano 5 godina kasnije.
Potreba za ovim kulturnim zdanjem se javila jer je, između ostalog, prva pozorišna trupa osnovana daleke 1914.g. a prvu predstavu su izveli 22. Februara iste godine kada je i osnovana trupa. Igrane su predstave raznih autora na Slovačkom jeziku ali i Srpskih i inostranih autora koje su bile prevođene na Slovački. Uprkos pauzama u toku ratova i trenutne pandemije, Kovačičani nisu zaboravili svoju kulturu i svojski se trude da privuku publiku raznim adekvatnim programima.
Aktivisti ove ustanove kulture su bili naj aktivniji za vreme SFRJ. Gostovali su u regionu kao i nekoliko puta u Slovačkoj. Trenutno su aktivne razne sekcije: Folklorna, pevačka, pozorišna kao i orkestar. Trude se da održe kontinuitet uprkos pandemiji. U planu je nekoliko pozorišnih predstava.
Projekat: Stogodišnje stvaralaštvo na slovačkom i rumunskom jeziku u Kovačici Projekat je podržao i sufinansirao Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje, propise, upravu i nacionalne manjine – nacionalne zajednice Vojvodine
Naj poznatija pozorišna manifestacija ove ustanove su Maškovi dani posvećeni glumcu koji je preminuo devedesetih godina. Ovo je 1 od 3 projekta koje finansira kancelarija za Slovake u dijaspori.
Bitni događaji su i festival dečije zabavne Slovačke muzike leti pesma leti i manifestacija raspevani dragulji. Maškovi dani se održavaju tokom maja meseca a muzički festivali u drugoj polovini godine. Maškovi dani nisu takmičarskog karaktera već se održavaju u pomen Tomaša Maška Hrješika. Kovačička publika nije zahtevna i uglavnom voli komedije. Postoje i pozorišni sadržaji za decu koje izvode uglavnom gosti iz većih gradova. Ovaj dom kulture vodi direktor Jan Tomaš koji potiče iz muzičke porodice pa je samim tim u kulturne aktivnosti uključen i njegov otac i brat. Učestvuju u kreiranju muzičkih aktivnosti. Po uzoru na koncert koji se održava na svetski dan muzike u Bratislavi, čelnici Kovačičkog doma kulture su došli na ideju da da nešto tako organizuju na trgu u Kovačici što je naišlo na odobravanje meštana. U okviru tog programa su zastupljena deca koja sviraju razne muzičke instrumente kao i vokalni solisti. Dalji planovi i aktivnosti doma kulture zavise od epidemiološke situacije ali ono što je želja direktora je da se ljudi aktiviraju i druže kroz razne programe i manifestacije.
Projekat: Stogodišnje stvaralaštvo na slovačkom i rumunskom jeziku u Kovačici Projekat je podržao i sufinansirao Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje, propise, upravu i nacionalne manjine – nacionalne zajednice Vojvodine
1973. Godine, amateri osnivaju pozorišnu trupu u Uzdinu na čelu sa Todor Krecu Tošom po kome i danas pozorišna trupa u Uzdinu nosi naziv.
Trupa radi pri domu kulture Dojna. Do sada su odigrali preko 60 predstava a nastupali su kako u zemlji tako i u inostranstvu. U početku, ova trupa je imala desetak članova, ali se kasnije broj zainteresovanih za ovu vrstu umetnosti povećavao.
Od samih početaka beleže uspehe i brojne pohvale i priznanja uprkos lošijim uslovima nego što su danas. To su bili entuzijasti koji su se svojski trudili da očuvaju kulturnu baštinu ovog mesta. Neki od njih su i sada aktivni i pomažu sadašnjim glumcima u režiranju.
Aktivisti ove trupe se trude da održe kontinuitet igranja predstava. Sarađuju sa nekolicinom poznatih glumaca kao što je Miroslav Žužić Žule, stalni član ateljea 212. Učestvovali su na pozorišnim danima Rumuna iz Vojvodine kao i na raznim pozorišnim smotrama u zemlji i inostranstvu ali s obzirom na trenutnu epidemiološku situaciju trenutno nema toliko aktivnosti.
Projekat: Stogodišnje stvaralaštvo na slovačkom i rumunskom jeziku u Kovačici Projekat je podržao i sufinansirao Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje, propise, upravu i nacionalne manjine – nacionalne zajednice Vojvodine
Glumci ove trupe su izuzetno ponosni na predstavu koju su radili ove godine. Reč je o predstavi Dušana Kovačevića “Srećna tragedija” koju su izveli pred prepunom salom Uzdinskog doma kulture.
U najavi je nastavak realizacije predstave u saradnji sa Miroslavom Žužićem, glumcem iz ateljea 212 i režiserom Ivanom Rakidžićem.
Zbog epidemiološke situacije ovaj projekat je prekinut, ali se nadaju da će predstava biti izvedena sledeće godine u aprilu ili maju. U okviru ovog doma kulture, aktivna je folklorna sekcija koja je ove godine učestvovala na festivalu Rumunskih igara u Kuštilju, nakon čega su za svoje meštane izveli program koji su prikazali na tom festivalu. 23. Decembra u centru Uzdina, biće održan program u okviru kojeg će nastupiti hor koji će izvesti tradicionalne koledarske pesme. Gosti će biti posluženi čajem, kuvanim vinom i kuvanom rakijom i kobasicama. 13. Novembra je održano gala veče festivala mladost peva.
Ovaj festival je prethodnih godina trajao 2 dana, ali zbog trenutne situacije su se organizatori odlučili na jedan festivalski dan.
Projekat: Stogodišnje stvaralaštvo na slovačkom i rumunskom jeziku u Kovačici Projekat je podržao i sufinansirao Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje, propise, upravu i nacionalne manjine – nacionalne zajednice Vojvodine
